Ustawa o zmianie ustawy – Prawo ochrony środowiska z dnia 10 września 2015 r. (tego dnia Sejm uchwalił ją, uwzględniając poprawki Senatu) nazywana w mediach „ustawą antysmogową” lub „poprawką Arkita” (od nazwiska posła Tadeusza Arkita, jej głównego pomysłodawcy i autora) liczy niecałe 7 stron i zmienia brzmienie zaledwie kilku artykułów Prawa ochrony środowiska. Wokół tak niepozornego aktu prawnego toczy się od wielu dni burza w Sejmie, ale i w ogólnopolskich mediach. Jego zwolennicy przekonują, że jest długo wyczekiwanym lekarstwem na polskie problemy z zanieczyszczeniem powietrza, przeciwnicy natomiast, że pogrąży polskie górnictwo a jego skutki boleśnie odczują najubożsi.
Co się zmieni?
Poprawka Arkita wprowadza do Prawa ochrony środowiska dwie istotne zmiany. Pierwszą z nich, jest nowe brzmienie art. 96 tej ustawy. Obecnie artykuł ten nadaje sejmikom województw prawo do wydawania uchwał określających rodzaje lub jakość paliw dopuszczonych do stosowania na terenie województwa lub jego części – w celu zapobieżenia negatywnemu oddziaływaniu na środowisko lub na zabytki. Przepis ten nastręcza niestety liczne trudności interpretacyjne. Przede wszystkim przepis ten nie pozwala na różnicowanie podmiotów, do których jest skierowana uchwała sejmiku – nie można na jego podstawie zakazać palenia węglem użytkownikom indywidualnym, zwalniając z tego zakazu duże zakłady przemysłowe. Było to główną przyczyną uchylenia przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie uchwały Sejmiku Województwa Małopolskiego zakazującej palenia węgla na terenie Krakowa (obecnie oczekiwany jest wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego).
Art. 96 w znowelizowanym brzmieniu nadaje sejmikom województw prawo wydawania uchwał określających:
- granice obszaru, na którym wprowadza się ograniczenia lub zakazy;
- rodzaje podmiotów lub instalacji, dla których wprowadza się ograniczenia lub zakazy – to znaczy, że będzie możliwe zakazanie palenia węglem w domowych piecach, nie uderzając w zakłady przemysłowe; ustawa dopuszcza także określenie sposobu lub celu wykorzystania paliw, który jest objęty ograniczeniami – będzie zatem można zakazać ogrzewania węglem, ale nie okazyjnego palenia drewna w kominku;
- rodzaje lub jakość paliw dopuszczonych do stosowania lub których stosowanie jest zakazane – możliwe będzie zatem zakazanie palenia najgorszej jakości paliwem – mułami węglowymi, jak również całkowity zakaz spalania paliw stałych;
- parametry techniczne lub rozwiązania techniczne lub parametry emisji instalacji, w których następuje spalanie paliw – sejmiki będą mogły nakazać stosowanie określonych filtrów, lub zakazać użytkowania pieców niespełniających określonych wymogów technicznych;
- okres obowiązywania ograniczeń lub zakazów w ciągu roku;
- obowiązki związane z kontrolą realizacji uchwały.
Jak widać nowy przepis znacząco poszerza kompetencje sejmików, jest również dużo bardziej precyzyjny. Sejmiki będą mogły dostosować treść uchwały do lokalnych uwarunkowań społecznych, finansowych oraz infrastrukturalnych.
Drugą, rzadziej wspominaną, a również bardzo istotną zmianą wprowadzaną przez ustawę antysmogową, jest nowelizacja przepisów dotyczących tzw. postępowania kompensacyjnego. Postępowanie kompensacyjne służy zapobieganiu zwiększenia emisji szkodliwych substancji na obszarach, na których przekraczanie są obowiązujące standardy jakości powietrza. Inwestor, który chce na takim obszarze uzyskać pozwolenie na wprowadzanie zanieczyszczeń do powietrza, musi zapewnić odpowiednie ograniczenie emisji z innych instalacji. Dotychczas prowadzenie kompensacji emisji możliwe było wyłącznie pomiędzy przedsiębiorcami prowadzącymi instalacje przemysłowe. Było to problematyczne, ponieważ na wielu obszarach głównym źródłem zanieczyszczenia powietrza jest tzw. niska emisja, pochodząca z lokalnych kotłowni i domowych pieców grzewczych.
Poprawka Arkita wprowadza zupełnie nowy mechanizm, pozwalający na dokonywanie kompensacji ze źródłami niskiej emisji, poprzez zapewnienie trwałej likwidacji indywidualnych pieców grzewczych. na terenie gminy lub gmin sąsiednich. Przedsiębiorcy będą mogli np. finansować wymianę pieców węglowych na gazowe lub zapewnić podłączenie domów do sieci centralnego ogrzewania. Rozwiązanie to jest rewolucyjne i może przyczynić się do znacznego ograniczenia niskiej emisji także tam, gdzie sejmiki województw nie zdecydują się na wprowadzenie uchwały ograniczającej lub zakazującej spalania węgla.
Zmiana jest konieczna
Szybka i trwała poprawa jakości powietrza jest w Polsce sprawą priorytetową. Obowiązek dbałości o jakość powietrza został w Polsce przerzucony na władze wojewódzkie, ale prowadzone przez nie działania są obecnie nieskuteczne. Często nie wynika to ze złej woli lub nieudolności urzędników, ale z braku skutecznych instrumentów, za pomocą których mogliby oni walczyć ze smogiem. Ustawa antysmogowa pozwoli zmienić ten stan rzeczy i daje szansę na prawdziwą rewolucję w zakresie jakości powietrza. Dlatego mamy nadzieję, że zdrowie i życie milionów Polaków jest dla Prezydenta ważniejsze niż polityczne niesnaski, zwłaszcza że jako mieszkaniec Krakowa zna problem zanieczyszczenia powietrza z autopsji. Panie Prezydencie, liczymy na Pana!
