Biznes niezrównoważony, czyli brakujący element Europejskiego Zielonego Ładu

Za kilka dni Komisja Europejska ogłosi propozycje związane z reformą dyrektywy o raportowaniu niefinansowym. Jak połączone są te regulacje z Taksonomią i  kwestią zrównoważonego rozwoju w sektorze usług finansowych? Jakie informacje podlegają obowiązkowi ujawniania? Jakie braki będzie musiała wyeliminować przyszła reforma NFRD? Na te pytania odpowiadamy w poniższym tekście.

Umożliwienie przedsiębiorstwom podejmowania działań mających na celu zapobieganie zmianom klimatu oraz niekorzystnym zjawiskom społecznym wymaga pozyskania nowego rodzaju finansowania. Zrównoważone finansowanie – jeszcze mało popularne w naszym kraju, a niezbędne dla bezpiecznego przejścia na gospodarkę niskowęglową – oprócz czynników ekonomicznych, musi zacząć uwzględniać także uwarunkowania środowiskowe i społeczne.

Komisja Europejska, próbując przyspieszyć transformację gospodarczą państw członkowskich, podejmuje strategiczne działania na rzecz zrównoważonego finansowania. Jej celem jest przekierowanie około pół biliona euro dodatkowych inwestycji rocznie z modelu „biznes jak zwykle” na przedsięwzięcia dotyczące zrównoważonego rozwoju. Opierają się one na dwóch komplementarnych kierunkach działań. Pierwszym z nich jest przegląd zachęt na rynkach finansowych i w ładzie korporacyjnym (głównie poprzez agendę zrównoważonego finansowania oraz planowaną inicjatywę w sprawie zrównoważonego ładu korporacyjnego). Drugim jest transparentność przedsiębiorstw – niezależnie od sektora, w którym działają, a także instytucji finansowych, których obowiązki sprawozdawcze staną się znacznie szersze.

Strategia zapewniania transparentności opiera się na trzech filarach:

• Dyrektywa dot. raportowania niefinansowego (NFRD) reguluje obowiązki przedsiębiorstw
  w zakresie ujawniania kluczowych danych dotyczących kwestii środowiskowych, społecznych i pracowniczych, poszanowania praw człowieka, przeciwdziałania korupcji i łapownictwu,
  w tym opisu stosowanych polityk, ich wyników, procedur należytej staranności, ryzyk czy KPI.
  
  
• Rozporządzenie w sprawie ujawniania informacji związanych ze zrównoważonym rozwojem w sektorze usług finansowych (SFDR) precyzuje obowiązek przekazywania informacji, w jaki sposób uczestnicy rynku finansowego uwzględniają dane dotyczące zrównoważonego rozwoju w swoich decyzjach oraz jak komunikują swoją strategię, cele i oddziaływania beneficjentom końcowym na poziomie poszczególnych podmiotów.
  
  
• Rozporządzenie w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje (tzw. Zielona Taksonomia) definiuje pojęcie zrównoważonej środowiskowo inwestycji oraz szczegółowo wskazuje, jaka działalność gospodarcza kwalifikuje się jako wnosząca istotny wkład dla realizacji 6 założonych celów środowiskowych. Nałożono także obowiązki ujawnień dotyczących produktów finansowych, np. promujących aspekt środowiskowy.

Niniejszy artykuł odpowiada na trzy pytania: Jak połączone są powyżej wskazane regulacje i czy zawarte w nich narzędzia umożliwiają wzajemne osiąganie założonych tymi aktami celów? Jakie informacje podlegają obowiązkowi ujawniania? Jakie braki będzie musiała wyeliminować przyszła reforma NFRD?

Rys. 1 Przepływ informacji (SFDR, NFRD, Taksonomia). Obraz w pełnej rozdzielności dostępny jest tutaj.

Jakie informacje muszą być raportowane
i czego brakuje?

SFDR obejmuje wszystkich uczestników rynku finansowego i doradców finansowych, przede wszystkim inwestorów instytucjonalnych, w tym działalność inwestycyjną banków i ubezpieczycieli. Zakresowi NFRD, jako jednostkom zaufania publicznego podlegają m.in. spółki giełdowe, banki czy zakłady ubezpieczeń. Dwie ostatnie kategorie podmiotów potrzebują danych niefinansowych także do prowadzenia działalności, gdyż banki i ubezpieczyciele zarówno przygotowują, jak i korzystają ze sprawozdań (w pierwszym artykule omawiamy spodziewane w tym roku zmiany zakresu). Zapewnienie im istotnych i porównywalnych danych jest niezbędne dla prawidłowego wypełniania obowiązków nałożonych postanowieniami SFDR.

Z kolei Taksonomia ma zastosowanie zarówno dla uczestników rynku finansowego, jak
i przedsiębiorstw objętych obowiązkiem raportowania informacji niefinansowych. Jej postanowienia oraz regulacyjne standardy techniczne ustanowią ramy dla zrównoważonego kredytowania
i inwestowania, niezależnie od wielkości podmiotu.

Projekty standardów są stopniowo opracowywane i publikowane, a chociaż nie zostały jeszcze przyjęte, to unijne instytucje już zalecają inwestorom i przedsiębiorcom stosowanie uwzględnionych w propozycjach zasad.  Raport UNEP FI i EBF już teraz przedstawia praktyczne aspekty stosowania Taksonomii w odniesieniu do produktów bankowych.

Projekt standardów SFDR wymienia konkretne wskaźniki negatywnego oddziaływania, które powinny podlegać ujawnieniu. Precyzuje również sposób, w jaki należy obliczać oddziaływania powiązane z inwestycjami. Z kolei wstępne kryteria kwalifikacji w Taksonomii określają klasyfikacje, progi i wskaźniki dla zrównoważonej działalności – to jest takiej działalności, która w znaczący sposób przyczynia się do realizacji unijnych celów w zakresie ochrony środowiska i w związku z tym kwalifikuje się do zrównoważonego finansowania.

Wobec tak szerokiej i szczegółowej standaryzacji ujawnień w przedmiocie zrównoważonego finansowania, inwestycji czy przedsięwzięć, za brakujący element układanki uznać należy dotychczasowe zaniechanie unijnego ustawodawca poprzez niesporządzenie standardów dla informacji niefinansowych z NFRD. Stan ten ma ulec wkrótce zmianie. Oczekiwane jest doprecyzowanie kwestii zrównoważonego rozwoju w NFRD i precyzyjne wskazanie, co musi być raportowane przez przedsiębiorstwa w kontekście ryzyka i oddziaływań prowadzonej przez nie działalności oraz łańcuchów dostaw. Prawidłowa regulacja ma krytyczne znaczenie dla zagwarantowania, że przedsiębiorstwa będą ujawniać istotne i porównywalne informacje, których potrzebują inwestorzy i banki zgodnie z SFDR. Pozwoli to jednocześnie wyeliminować luki metodologiczne w gromadzeniu i prezentowaniu informacji oraz zmniejszy obciążenia administracyjne.

Obecnie nawet spółki ambitnie podchodzące do tematyki zrównoważonego rozwoju i poważnie traktujące obowiązek raportowania niefinansowego zmagają się z problemem obszernej ilości wskaźników stworzonych przez różne inicjatywy międzynarodowe. Nie wszystkie z nich są przydatne – dane objęte poszczególnymi wskaźnikami często nie stanowią wartościowej informacji dla czytelnika – zatem skorzystanie z nich niekoniecznie doprowadzi do spełnienia założeń, które przyświecały unijnemu ustawodawcy przy tworzeniu NFRD. Toteż standaryzacja unijna stworzy ramy sprawozdawczości oparte na najistotniejszych zagadnieniach, co z jednej strony umożliwi podmiotom zobowiązanym skupienie się na pilnych i znaczących kwestiach, a odbiorcom informacji ułatwi porównywanie i ocenę przedsiębiorstw, także pod kątem odpowiedzialnego inwestowania – komentuje prawniczka Frank Bold, Katarzyna Kluczka.

Przyjęcie tych standardów jest jednym z dwóch kluczowych celów zaplanowanej na ten rok nowelizacji NFRD (w pierwszym artykule dokonujemy przeglądu spodziewanych zmian). Drugim celem reformy jest poszerzenie podmiotowego zakresu regulacji w celu zapewnienia, że wszystkie duże i obarczone wysokim ryzykiem przedsiębiorstwa będą uczestniczyć w przepływach kapitałowych zmobilizowanych do finansowania transformacji i innowacji.

Rys. 2 Oś czasu: harmonogram opracowywania standardów

Jakie zagrożenia i możliwości dla przedsiębiorstw przynosi reforma?

Reforma NFRD i opracowanie standardów raportowania niefinansowego (która w przyszłości może być nazywana sprawozdawczością dot. Zrównoważonego rozwoju) stanowią elementy niezbędne dla domknięcia systemu z kilku powodów:

1.Wymogi zrównoważonego finansowania: inwestorzy, banki i ubezpieczyciele potrzebują od przedsiębiorstw szczegółowych i precyzyjnych informacji, które pozwolą im wypełnić ich własny obowiązek sprawozdawczy, ale także – co ważniejsze – ocenić oddziaływania oraz ryzyko i możliwości finansowe związane z decyzjami inwestycyjnymi. W sytuacji braku prawnego umocowania i przejrzystości metodologii dane dostępne dla podmiotów finansowych będą w dalszym ciągu niekompletne i niewiarygodne (co pokazują przedstawione tu wyniki badania przeprowadzonego na grupie 1000 przedsiębiorstw).

Jest to szczególnie istotne w przypadku realizacji celów unijnej strategii zrównoważonego finansowania, żeby zachęcić do inwestowania w działalność, która znacząco przyczynia się do łagodzenia skutków zmian klimatu, nie powoduje poważnych negatywnych skutków dla środowiska i nie wiąże się z łamaniem praw człowieka wzdłuż łańcucha wartości.

2. Dostęp spółek do finansowania i ryzyko związane z transformacją: NFRD w obecnym kształcie ma zastosowanie m.in. do spółek giełdowych, jednakże w szczególności do zatrudniających ponad 500 pracowników. Z tego powodu poza jej zakresem pozostaje większość dużych europejskich przedsiębiorstw (w sumie około ćwierć miliona), w tym także z sektorów stanowiących duże zagrożenie dla klimatu. Znowelizowana NFRD nie tylko powinna poszerzyć obowiązki raportowania chociażby na małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP) z kluczowych branż, ale także doprecyzować zakres kluczowych danych. To właśnie te informacje staną się de facto warunkiem uzyskania kredytów i środków inwestycyjnych dla działalności transformacyjnej, co z kolei pobudzi rozwój rynków. Nawet niewielkie opóźnienie w możliwości gromadzenia i przedstawiania istotnych danych przez przedsiębiorstwa znajdujące się poza zakresem NFRD postawi je (oraz krajowe gospodarki) w niekorzystnej sytuacji konkurencyjnej. Niespotykane nigdy wcześniej tempo i zakres nadchodzącej transformacji gospodarczej sprawiają, że spółki i całe rynki są kompletnie nieprzygotowane.

Banki, które już zaczęły dostosowywać swoje strategie do warunków finansowania transformacji gospodarczej, również zwracają uwagę na potrzebę uzyskiwania danych od MŚP, ponieważ stanowią one większość ich klientów. Bez podparcia prawnego i czytelnych standardów raportowanie tych danych będzie jednak dla MŚP bardzo trudne.

3. Nieuregulowane środowisko i bariery dla MŚP: Istniejące standardy dobrowolnej sprawozdawczości, zróżnicowane wymagania indywidualnych inwestorów, agencji sporządzających ratingi w zakresie zrównoważonego rozwoju i przedsiębiorstw będących nabywcami, a także wzajemnie wykluczające się rekomendacje konsultantów składają się na skrajnie chaotyczną sytuację. Liczba KPI sugerowanych przez różne inicjatywy dotyczące sprawozdawczości przekracza 5000. Spółki giełdowe są bombardowane niekończącą się serią wniosków i formularzy, a ich wyniki w zakresie zrównoważonego rozwoju są pozycjonowane jednocześnie wśród najlepszych i najgorszych w zależności od zastosowanych standardów.
Nic dziwnego, że przedsiębiorstwa mają problem z wyborem odpowiednich danych. Z uwagi na rzeczywiste rozmycie kwestii zrównoważonego rozwoju poprzez nieprzydatność szeregu wskaźników, również zarządy spółek nie są zmotywowane do poważnego traktowania danych niefinansowych w kontekście biznesowym. Jest to jeszcze większy problem dla małych przedsiębiorstw, które muszą zaczynać raportowanie wskaźników zrównoważonego rozwoju od samego początku.

Wnioski

Standardy oraz reforma NFRD mają ogromne znaczenie dla wyeliminowania zidentyfikowanych niedociągnięć systemu unijnej sprawozdawczości Są też niezbędne dla zagwarantowania porównywalności i istotności danych, zmniejszenia obciążeń administracyjnych, a także zapewnienia, że mniejsze przedsiębiorstwa nie zostaną pozbawione dostępu do zrównoważonego finansowania.

Przy braku jednoznaczności strategie spółek i decyzje inwestorów nadal będą zmagać się z wysoką niepewnością zarówno w zakresie negatywnych oddziaływań, jak i ryzyka finansowego.

W niniejszym artykule omówiliśmy istniejące luki, które muszą zostać wyeliminowane w celu ujednolicenia, a w efekcie zapewnienia porównywalności i jakości danych udostępnianych przez przedsiębiorstwa. Jednocześnie zmiany dążą do zagwarantowania istotności przekazywanych inwestorom danych i w związku z tym ułatwienia bardziej zrównoważonym przedsiębiorstwom dostępu do kapitału, a także pobudzania przepływów finansowych wspierających transformację klimatyczną.

Wśród najważniejszych rekomendacji wskazuje się, że wymogi sprawozdawczości mogą zostać uzupełnione poprzez:

• rozszerzenie zakresu obowiązków na dalsze kategorie przedsiębiorstw;
• uproszczenie parametrów i wskaźników;
• ujednolicenie metodologii sprawozdawczych dla przedsiębiorstw i inwestorów;
• opracowanie metody oceny zbieżności celów i KPI przedsiębiorstw z celami porozumienia paryskiego i celami zrównoważonego rozwoju;
• ocenę minimalnych standardów w odniesieniu do łańcucha wartości przedsiębiorstwa;
• doprecyzowanie kwestii istotności informacji raportowanych w zakresie negatywnego oddziaływania na prawa człowieka;
• przedstawienie harmonogramu transformacji, celów pośrednich i celów długoterminowych.