W ubiegłym tygodniu pisaliśmy o zmianach w Kodeksie postępowania administracyjnego, jakie wprowadziła Ustawa z dnia 7 kwietnia 2017 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania administracyjnego oraz niektórych innych ustaw. Ustawa ta zmieniła jednak także szereg przepisów Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi i naszym zdaniem to właśnie te zmiany są najistotniejsze.
Wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy nie zawsze będzie konieczny
Przed wejściem w życie nowelizacji decyzji wydanej w pierwszej instancji przez samorządowe kolegium odwoławcze lub ministra (ministrami w rozumieniu k.p.a. są nie tylko ministrowie kierujących określonymi działami administracji rządowej, ale także inne podmioty, wymienione w art. 5 § 2 pkt 4 kodeksu, m. in. kierownicy centralnych urzędów administracji rządowej) nie można było zaskarżyć bezpośrednio do sądu administracyjnego. Stronie przysługiwał szczególny środek odwoławczy – wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. O ile w przypadku organu kolegialnego, jakim jest SKO, wniosek taki miał sens, to w sytuacji gdy decyzję wydawali ministrowie instytucja ta była krytykowana, jako niepotrzebnie przedłużająca postępowanie.
W trakcie prac nad nowelizacją k.p.a. i p.p.s.a. pojawił się postulat całkowitej rezygnacji z wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, ostatecznie jednak ustawodawca wybrał rozwiązanie pośrednie – stronom pozostawiono możliwość złożenia wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, ale nie jest to już niezbędne do zaskarżenia decyzji wydanej w I instancji do sądu administracyjnego.
Jeżeli stronie przysługuje prawo do zwrócenia się do organu, który wydał decyzję z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy, strona może wnieść skargę na tę decyzję bez skorzystania z tego prawa.
Jednakże jeżeli choć jedna ze stron złożyła wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, to organ ma obowiązek go rozpatrzyć. W takim przypadku ewentualne złożenie przez inne strony postępowania skargi do sądu administracyjnego, skarga ta zostanie rozpatrzona przez organ jak wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy (art. 54a p.p.s.a.). Sąd administracyjny rozpatrzy skargę od decyzji pierwszoinstancyjnej tylko jeżeli żadna ze stron nie złożyła wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy.
Sąd rozpatrzy skargę złożoną z pominięciem organu
Termin, o którym mowa w § 1 i 2 (termin do wniesienia skargi do sądu administracyjnego – dop. autora), uważa się za zachowany także wtedy, gdy przed jego upływem strona wniosła skargę wprost do sądu administracyjnego. W takim przypadku sąd ten niezwłocznie przesyła skargę odpowiednio do organu, który wydał zaskarżone rozstrzygnięcie, wydał akt lub podjął inną czynność, będącą przedmiotem skargi.
Na gruncie dotychczas obowiązujących przepisów ukształtowało się orzecznictwo, zgodnie z którym dla oceny zachowania terminu do wniesienia skargi nie można było przyjąć daty nadania (złożenia) skargi do niewłaściwego organu lub bezpośrednio do sądu administracyjnego (por. np. postanowienie NSA z 16 lipca 2013 r., sygn. II FSK 1775/13). Po nowelizacji złożenie skargi bezpośrednio do sądu nie spowoduje przepadku terminu. Zmianę tę należy ocenić zdecydowanie pozytywnie, znacząco poprawi ona sytuację stron, które nie są reprezentowane przez profesjonalnych pełnomocników.
Sprzeciw od decyzji kasatoryjnej
Nowy sposób zaskarżania decyzji kasatoryjnych to jedna z najważniejszych i najdalej idących zmian w procedurze sądowoadminsitracyjnej. Zgodnie z art. 64a-64e p.p.s.a. od decyzji kasatoryjnej wydanej przez organ drugiej instancji (a wiec takiej, w której organ drugiej instancji uchyla decyzję pierwszoinstancyjną i przekazuje sprawę do ponownego rozpatrzenia) nie przysługuje już skarga do sądu administracyjnego, lecz sprzeciw.
Postępowanie prowadzone na skutek sprzeciwu przebiega w sposób przyspieszony, a jego zakres został znacząco ograniczony. Termin na złożenie sprzeciwu wynosi 14 dni, a nie 30, jak w przypadku skargi. Organ, który otrzymał sprzeciw, ma 14 dni na jego przekazanie do sądu administracyjnego wraz z aktami sprawy.
Rozpatrzenie sprzeciwu następuje na posiedzeniu niejawnym w terminie 30 dni od wpływu sprzeciwu. Sąd może, ale nie musi (pozostawiono to jego uznaniu) rozpatrzyć sprawę na rozprawie (zapewne będzie się to zdarzało jedynie w wyjątkowych sytuacjach).
Rozpatrując sprzeciw sąd nie bada całej sprawy, lecz rozpatruje ją jedynie pod kątem wystąpienia przesłanek do wydania decyzji kasatoryjnej – tj. czy organ w danej sprawie mógł wydać taką decyzję, czy też powinien był rozpatrzyć sprawę merytorycznie.
Zgodnie z art. 64b § 3 p.p.s.a. postępowaniu wszczętym sprzeciwem nie stosuje się art. 33 ustawy, w związku z czym nie biorą w nim udział podmioty, które były stronami w postępowaniu administracyjnym, ale nie złożyły sprzeciwu.
W przypadku stwierdzenia, że decyzja kasatoryjna została wydana z naruszeniem art. 138 § 2 k.p.a., sąd uchyli tę decyzję w całości. W takiej sytuacji sąd może z urzędu lub na wniosek strony nałożyć na organ grzywnę. Zgodnie z nowym art. 151a § 3 p.p.s.a. od wyroku uwzględniającego sprzeciw nie przysługuje środek odwoławczy (skarga kasacyjna). Organ może jedynie złożyć zażalenie na postanowienie w przedmiocie grzywny.
Od wyroku oddalającego sprzeciw przysługuje skarga kasacyjna, która jest rozpatrywana przez NSA w terminie 30 dni od dnia wpływu sprzeciwu, na posiedzeniu niejawnym (art. 182 § 2a i art. 182a p.p.s.a.).
Nowe rozwiązanie ogranicza w pewnym stopniu prawa stron, dla których decyzja kasatoryjna jest korzystna. Nie będą one brały udziału w postępowaniu wszczętym sprzeciwem, a wyrok uwzględniający sprzeciw jest niezaskarżalny. Z drugiej jednak strony taki wyrok powoduje rozstrzyga jedynie który organ będzie kontynuował postępowanie (pierwszej czy drugiej instancji). Od ewentualnej decyzji merytorycznej stronom przysługuje skarga na zasadach ogólnych. Z pewnością rozwiązanie to doprowadzi do przyspieszenia postępowania co jest pożądane z systemowego punktu widzenia (aczkolwiek w konkretnych sprawach stronom, zwłaszcza społeczności lokalnej sprzeciwiającej się powstaniu jakiejś inwestycji, może zależeć na przedłużaniu postępowania).
Koniec z wezwaniami do usunięcia naruszenia prawa
Nowelizacja likwiduje obowiązek składania wezwań do usunięcia naruszenia prawa przed zaskarżeniem aktów i czynności (np. indywidualnych interpretacji podatkowych) oraz uchwał organów samorządowych (np. miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego).
Przepisy intertemporalne
W przypadku zmian w p.p.s.a. oraz w ustawach samorządowych (likwidujących obowiązek składania wezwania do usunięcia naruszenia prawa przed zaskarżeniem określonego aktu) kwestie intertemporalne są nieco bardziej skomplikowane. Co do zasady nowe przepisy stosuje się do postępowań sądowoadministracyjnych wszczętych po wejściu w życie nowelizacji. Należy pamiętać, że momentem wszczęcia postępowania sądowoadministracyjnego jest chwila złożenia skargi (sprzeciwu). Jednakże art. 52 i 53 p.p.s.a. oraz zmienione przepisy ustaw samorządowych obowiązują w nowym brzmieniu w stosunku do aktów i czynności organów administracji publicznej dokonanych po dniu wejścia w życie ustawy nowelizującej. Tak więc zaskarżenie aktu prawa miejscowego nie wymaga wcześniejszego wezwania do usunięcia naruszenia prawa jeżeli akt ten został wydany po wejściu w życie nowelizacji. Możliwość zaskarżenia decyzji SKO i ministra bez uprzedniego wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy będzie również dotyczyć tylko decyzji wydanych po wejściu w życie nowelizacji.
Podsumowanie
Zmiany w p.p.s.a. należy ocenić pozytywnie, chociaż w pewnych przypadkach mogą być one niekorzystne dla stron. Bez wątpienia przyczynią się one do przyspieszenia postępowania. Wydaje się, że ustawodawca mógł pójść o krok dalej całkowicie likwidując wniosek po ponowne rozpatrzenie sprawy w przypadku decyzji wydawanych przez organy jednoosobowe.
Chcesz wiedzieć więcej? – współpracuj z Fundacją Frank Bold
Chcesz dowiedzieć się więcej na temat najnowszych zmian w postępowaniu administracyjnym lub sądowoadministracyjnym? Jesteś zainteresowany szkoleniem lub poradą w tym zakresie? Skontaktuj się z nami i dowiedz jak możemy pomóc: krakow@frankbold.org.
