Frank Bold przygotował rekomendacje zmian w funkcjonowaniu komitetów monitorujących wydatkowanie środków unijnych w Polsce. Z analizy przeprowadzanej przez dr Katarzynę Doroszewską-Chyrowicz wynika m.in., że prawa członków komitetów nie są w pełni respektowane, a organizacje społeczne miały utrudniony dostęp do wyborów swoich przedstawicieli w komitetach.
Komitety monitorujące to zespoły doradczo-kontrolne w programach operacyjnych Funduszy Europejskich. Ich rolą jest zapewnienie skutecznej realizacji tych programów oraz monitorowanie prawidłowości wykorzystania środków unijnych. W skład komitetów wchodzą odpowiedni ministrowie, przedstawiciele instytucji zarządzających funduszami oraz partnerzy tacy jak np. instytuty badawcze, związki pracowników czy pracodawców, a także organizacje społeczne. Te ostatnie wyłaniane są w drodze wyborów.
Frank Bold przeanalizował regulaminy komitetów monitorujących dla wybranych funduszy na lata 2021-2027 oraz zbadał przebieg procesu wyboru ich członków.
Niektóre prawa członków istnieją tylko na papierze
Pod lupą znalazło się 16 regulaminów komitetów monitorujących regionalne programy operacyjne (RPO) oraz trzy regulaminy programów krajowych: Funduszy Europejskich na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko (FEnIKS), Funduszy Europejskich dla Rozwoju Społecznego (FERS) i Funduszy Europejskich dla Nowoczesnej Gospodarki (FENG).
Treść regulaminów, na podstawie których działają komitety monitorujące, okazała się zgodna z regulacjami unijnymi i ministerialnymi. Jednak stwierdzono, że – mimo długiej listy praw zawartych w regulaminach – w praktyce nie zawsze organizacje społeczne mają realny wpływ na podejmowane przez komitet uchwały. Dzieje się tak ponieważ nie jest przestrzegane ich prawo do uzyskiwania informacji, do zgłaszania postulatów, tworzenia grup roboczych czy wnoszenia uwag do protokołów z posiedzeń.
– Łączny budżet na lata 2021-2027 analizowanych programów to niemal 70 mld euro. Komitety monitorujące mają zapewnić jak najlepsze wydatkowanie tej ogromnej kwoty, a udział organizacji w komitetach pozwala na lepsze dostosowanie realizowanych projektów do potrzeb lokalnych społeczności oraz przeciwdziałanie dyskryminacji. Organizacje to głos społeczeństwa i trzeba zadbać o usunięcie zbędnych dla niego barier przy podejmowaniu kluczowych decyzji o tym, jak wydawane są środki unijne w Polsce – podkreśliła dr Doroszewska-Chyrowicz.
Organizacje z utrudnionym udziałem w wyborach
Dr Doroszewska-Chyrowicz przeanalizowała również przebieg wyborów przedstawicieli organizacji pozarządowych do komitetów monitorujących. Wnioski? Choć wybory zostały przeprowadzone zgodnie z obowiązującym prawem, to uwagę zwracają utrudnienia udziału dla organizacji społecznych.
Na przykład niezwykle krótkie były terminy składania protestów wyborczych i odwołań. Zastrzeżenia budzi też sposób informowania organizacji pozarządowych o przeprowadzanych wyborach. Został ograniczony jedynie do oficjalnych urzędowych kanałów komunikacji, takich jak strona internetowa programu i Biuletyn Informacji Publicznej. Problematyczny jest także stopień skomplikowania procedury, która wymaga uzupełnienia wielostronicowych formularzy zgłoszeniowych oraz nieprzejrzysty sposób kwalifikowania głosów w wyborach jako ważne lub nieważne, co poskutkowało odrzuceniem niepotrzebnie wielu głosów ze względów formalnych.
– W tym zakresie niewiele można już poprawić w obecnym rozdaniu funduszy, a i zastosowanie lepszych rozwiązań nie leży w gestii komitetów monitorujących. Sposób przeprowadzania wyborów był wyznaczony przez ustawę. I to w ustawie powinny znaleźć się lepsze zapisy na ten temat w kolejnej perspektywie finansowania – tłumaczy autorka analizy.
Rekomendacje Frank Bold dla komitetów monitorujących
Frank Bold przygotował rekomendacje zmian możliwych do wdrożenia w obecnie realizowanych funduszach. Zostaną one przesłane do wszystkich poddanych analizie komitetów monitorujących.
Główne zalecenie to faktyczne wdrożenie praw członków komitetów, takich jak prawo do uzyskiwania informacji, do zgłaszania postulatów, tworzenia grup roboczych czy wnoszenia uwag do protokołów z posiedzeń.
Ponadto Frank Bold rekomenduje skrócenie terminów sporządzania protokołów po spotkaniu komitetów (co obecnie trwa nawet do 2 miesięcy) oraz wdrożenie regulacji z października 2023 roku w sprawie przeciwdziałania konfliktowi interesów (mimo upływu czasu nie zostały one wprowadzone do wszystkich regulaminów).
Analizy powstały w ramach projektu monitorowania procesu wdrażania Funduszu Sprawiedliwej Transformacji w programach regionalnych.
Publikacje w formacie PDF dostępne są tutaj:
