Zapadanie się gruntu, pękanie ścian w domach czy nawet zawalenia budynków, zanik wody w studniach, zniszczenia płodów rolnych – to ponura rzeczywistość mieszkańców terenów górniczych. Mogą oni ubiegać się o odszkodowanie za poniesione straty. To jednak zawsze starcie z silniejszym przeciwnikiem. Aby pomóc poszkodowanym, przygotowaliśmy informator „Dochodzenie roszczeń o naprawę szkód górniczych”.
Uciążliwe skutki działalności górniczej
Mieszkańcy terenów górniczych borykają się z zapadaniem gruntu, zanieczyszczeniem rzek, zanikiem wody w studniach, zniszczeniem, zmniejszeniem lub pogorszeniem jakości plonów, wychyleniami budynków, pękaniem ścian w domach, mieszkaniach i budynkach gospodarczych oraz uszkodzeniami infrastruktury komunikacyjnej – dróg, mostów, torów kolejowych i tramwajowych.
Głośnym przypadkiem szkód górniczych w ostatnich latach są zapadliska w Trzebini w województwie. Zidentyfikowano tam 528 zapadlisk w pobliżu dróg, terenów zabudowanych, cmentarza, ogródków działkowych oraz nasypu kolejowego. Są one efektem płytkiego wydobycia węgla kamiennego w zlikwidowanej w 2001 roku kopalni węgla kamiennego KWK „Siersza”.
Obecnie w Polsce działa około 20 kopalni węgla kamiennego na terenie województwa śląskiego, małopolskiego i lubelskiego. Jak pokazuje przypadek Trzebini, problemy mogą pojawić się nawet wiele lat po zamknięciu kopalni. Szkody górnicze mogą zostać wywołane także innego rodzaju działalnością górniczą, w tym kopalniami odkrywkowymi.
– Szkody górnicze są zwykle utożsamiane z szkodami majątkowymi, najczęściej dotyczącymi nieruchomości. Jednak warto pamiętać, że działalność górnicza może skutkować także szkodą niemajątkową, np. uszczerbek na zdrowiu. W takiej sytuacji także można dochodzić naprawienia szkody, jednak na nieco innych zasadach niż w przypadku szkody majątkowej – wyjaśnia radca prawny Miłosz Jakubowski, współautor informatora.
Szkody majątkowe spowodowane przez kopalnię działającą zgodnie z prawem
Jeśli kopalnia działa legalnie i spowodowała szkody majątkowe, zastosowanie ma Prawo geologiczne i górnicze. Aby uzyskać odszkodowanie, najpierw trzeba ustalić, kto jest odpowiedzialny za naprawienie szkody. Nie zawsze będzie to działająca obecnie kopalnia, ustawa przewiduje nawet przypadki, w których za szkody będzie odpowiadał Skarb Państwa.
Odszkodowania można dochodzić do 5 lat od dowiedzenia się o szkodzie. Bieg tego okresu przerywają tylko czynności sądowe (np. złożenie pozwu).
Poszkodowany może również żądać natychmiastowych działań, aby zapobiec szkodzie lub zmniejszyć jej skutki. Na przykład, jeśli straci dostęp do wody, odpowiedzialny podmiot powinien dostarczać wodę za darmo, dopóki szkoda nie zostanie naprawiona. Można także odzyskać koszty poniesione na działania prewencyjne, np. zabezpieczenie budynku przed przyszłymi szkodami.
Formę odszkodowania wybiera poszkodowany
Przy dochodzeniu roszczeń warto pamiętać, że poszkodowanemu przysługuje wybór sposobu naprawienia szkody – poprzez przywrócenie do stanu poprzedniego lub wypłatę odszkodowania pieniężnego.
– Według starej ustawy z 1994 roku zasadą była naprawa szkody przez przywrócenie do stanu poprzedniego. Wielu poszkodowanych nadal nie wie o tym, że obecnie może wybrać dogodniejszy dla siebie sposób naprawienia szkody – tłumaczy Miłosz Jakubowski.
Uwaga na ryzyko przedawnienia
Jednym z istotnych ryzyk w tego typu sprawach jest niedotrzymanie terminu przedawnienia.
– Roszczenia o naprawienie szkód górniczych przedawniają się z upływem pięciu lat od dnia dowiedzenia się o szkodzie. Czasami przedsiębiorca górniczy celowo przedłuża negocjacje ugodowe licząc na to, że poszkodowany nie zdąży złożyć pozwu do sądu i sprawa się przedawni. Dlatego należy pamiętać o tym, że toczące się postępowanie ugodowe nie przerywa biegu terminu przedawnienia, czynią to jedynie działania podjęte przed sądem – mówi Miłosz Jakubowski.
Jakie są koszty postępowania?
Dochodzenie roszczeń w związku ze szkodami górniczymi jest zwolnione z opłat sądowych (np. opłaty od pozwu) i wydatków (np. zaliczki na przeprowadzenie opinii biegłego). Jednak w razie przegranej lub tylko częściowej wygranej, osoba wnosząca sprawę do sądu co do zasady zostanie obciążona kosztami poniesionymi przez pozwanego. Aby zminimalizować to ryzyko, warto skorzystać z pomocy doświadczonego prawnika.
Szkody niemajątkowe lub wyrządzone przez kopalnię działającą niezgodnie z prawem
W szczególnych sytuacjach, jeśli działalność kopalni spowoduje szkody niemajątkowe lub jeśli działa ona niezgodnie z prawem, można dochodzić roszczeń na zasadach ogólnych wynikających z Kodeksu cywilnego.
Szkody niemajątkowe to na przykład uszczerbek na zdrowiu fizycznym lub psychicznym albo naruszenie prywatności, jak zmuszenie do przeprowadzki z powodu zniszczeń w domu. Takie szkody naprawia się poprzez wypłatę zadośćuczynienia, czyli pieniężnej rekompensaty za doznane cierpienia.
Odszkodowania można żądać do 3 lat od momentu, gdy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednak, ze względu na niską świadomość oraz potencjalnie wysokie koszty procesu, tego rodzaju sprawy bardzo rzadko trafiają do sądu.
Informator Fundacji Frank Bold
Działalność kopalni ma negatywny wpływ na środowisko, infrastrukturę i zdrowie mieszkańców. Dla tych, którzy muszą stawić czoło rekompensacie za poniesione straty, Frank Bold przygotował informator „Dochodzenie roszczeń o naprawę szkód górniczych”, napisany przez radców prawnych Miłosza Jakubowskiego i Agnieszkę Stupkiewicz.
Publikacja wyjaśnia w przystępny sposób, jak uzyskać odszkodowanie za szkody spowodowane działalnością kopalni, omawia najważniejsze regulacje (Prawo geologiczne i górnicze, Kodeks cywilny), rodzaje szkód oraz obowiązkowe postępowanie ugodowe. Dodatkowo, podaje informacje na temat zwrotu kosztów działań prewencyjnych oraz kosztów sądowych.
Przeczytaj tutaj.
