To był bardzo intensywny rok! Wiele działo się w tematach związanych ochroną środowiska i klimatu, czasem wystawiając niewielki zespół Fundacji na próbę wytrzymałości.
Jako organizacja ekspercka wykorzystujemy narzędzia prawne, by stawać w obronie obywateli i środowiska. Nie tylko pilnujemy przestrzegania prawa, ale poświęcamy także dużo uwagi kwestii jego stanowienia. Jakie działania prowadził Frank Bold w 2023 roku?
Walczyliśmy o poprawę stanu polskich lasów i rzek
I odnieśliśmy na tym polu sukcesy. Na początku roku Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Bielsku-Białej uznało nieważność decyzji środowiskowej dla inwestycji na Sarnim Stoku, co zatrzymało budowę kompleksu mieszkalno-hotelowego na tym ważnym dla mieszkańców skrawku przyrody.
W marcu Trybunał Sprawiedliwości UE przyznał rację polskim organizacjom ekologicznym, w tym Fundacji Frank Bold, i orzekł, że cenne gatunki roślin i zwierząt oraz ich siedliska muszą być lepiej chronione, zaś obywatele powinni mieć możliwość skarżenia przed polskimi sądami planów urządzania lasu.
2023 rok był dla nas rokiem wielu działań na rzecz Odry i innych polskich rzek. W marcu wydaliśmy „Białą księgę polskich rzek” – wspólną publikację kilku organizacji ekologicznych zawierającą gruntowną diagnozę problemów, które doprowadziły do katastrofy w Odrze w sierpniu 2022 roku, a także rekomendacje zmian koniecznych do zapewnienia realnej ochrony wód w Polsce.
Przygotowaliśmy ekspercką analizę tzw. specustawy odrzańskiej i wraz z innymi organizacjami ostrzegaliśmy ówczesnych rządzących przed negatywnymi dla środowiska konsekwencjami jej przyjęcia.
W czerwcu wraz z Greenpeace zawnioskowaliśmy do Wód Polskich o ograniczenie zrzutów słonych wód z kopalń do rzek. Wody Polskie odmówiły zajęcia się sprawą. Ponadto, Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska we Wrocławiu umorzyła postępowanie wyjaśniające w sprawie zatrucia Odry, w którym reprezentujemy stronę społeczną.
Nie poddajemy się i w obu sprawach będziemy działać dalej, aby szkody wyrządzone w ekosystemie Odry zostały naprawione, a ryzyko podobnych katastrof także w innych polskich rzekach – jak najbardziej ograniczone.
Zabiegaliśmy o lepszą jakość powietrza w Polsce
Udzieliliśmy wsparcia prawnego mieszkankom i mieszkańcom Małopolski, którzy w marcu zdecydowali się walczyć o czyste powietrze skarżąc do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego demontaż małopolskiej uchwały antysmogowej przez sejmik województwa.
Wraz ze Stowarzyszeniem Lepsze Miejsce i Europejskim Centrum Czystego Powietrza obroniliśmy mazowiecką uchwałę antysmogową, przekonując WSA w Warszawie o bezzasadności zarzutów Prokuratury Krajowej, która domagała się unieważnienia uchwały. Obowiązujące od ponad 5 lat przepisy antysmogowe dalej chronią życie i zdrowie mieszkańców.
Reprezentowaliśmy także Stowarzyszenie Lepsze Miejsce, które na prawach strony uczestniczyło w postępowaniu dotyczącym skargi na mazowiecki program ochrony powietrza. Jeden z mieszkańców województwa, popierany m.in. przez Cech Zdunów Polskich oraz stowarzyszenie branżowe Kominki i Piece, chciał zniesienia zakazu spalania drewna w kominkach rekreacyjnych w dni smogowe. W sprawie zapadło nieoczywiste rozstrzygnięcie sądu, które w naszej opinii powinno przyczynić się do zaostrzenia programu ochrony powietrza.
Zaangażowaliśmy się również w obronę krakowskiej strefy czystego transportu m. in. przygotowując odpowiedź na skargę poprzedniego wojewody małopolskiego na uchwałę ustanawiającą tę strefę.
Złożyliśmy także nasze uwagi w konsultacjach społecznych dotyczących aktualizacji programów ochrony powietrza w kilku województwach, m.in. w Małopolsce, na Podkarpaciu, Śląsku, Mazowszu i w Łódzkiem.
Przez cały rok zapewnialiśmy wsparcie prawne organizacjom i aktywist(k)om zrzeszonym w Polskim Alarmie Smogowym w ramach projektu Akademii Alarmów Smogowych.
Popularyzowaliśmy społeczności energetyczne i apelowaliśmy o rozwój OZE
W wrześniu wydaliśmy ”Prawne aspekty tworzenia społeczności energetycznych” – nasz autorski poradnik przeznaczony dla wszystkich zainteresowanych stworzeniem społeczności energetycznej, przydatny szczególnie przedstawiciel(k)om samorządów. W poradniku przedstawione zostały istniejące oraz projektowane ramy prawne tworzenia i funkcjonowania społeczności energetycznych w Polsce. Bardzo praktyczny charakter publikacji jest pokłosiem szkoleń, które prowadziliśmy w tym roku dla samorządów.
Wraz z innymi organizacjami zaapelowaliśmy do nowego rządu o pilne przyjęcie ustawy umożliwiającej rozwój energetyki wiatrowej w sposób bezpieczny dla ludzi i przyrody. Nowa ustawa powinna zostać przygotowana w dialogu ze społeczeństwem i z zachowaniem najwyższych standardów legislacyjnych.
Działaliśmy na rzecz sprawiedliwej transformacji energetycznej
Reprezentujemy stronę społeczną w sprawach sądowych, które mają na celu m.in. ustalenie zgodności z prawem decyzji środowiskowej, na podstawie której kopalnia Turów uzyskała koncesję na wydobycie do 2044 roku. Ale przede wszystkim apelowaliśmy o sprawiedliwą transformację dla zagłębia turoszowskiego. Powtarzana przez polityków mantra “nie pozwolimy zamknąć kopalni”, zastępująca im planowanie powęglowej przyszłości regionu, to mydlenie oczu, za które wysoką cenę zapłacą zwykli ludzie.
Zajęliśmy się także sprawą emisji groźnego dla klimatu metanu, z którym nasze władze robią zbyt mało. Wydobycie węgla kamiennego odpowiada aż za 90 proc. przemysłowej emisji tego gazu w Polsce. Uwalniając znaczne ilości metanu do powietrza kopalnie działają na szkodę środowiska, co w naszej ocenie łamie obowiązujące prawo ochrony środowiska. Dlatego w kwietniu złożyliśmy do marszałka województwa śląskiego wniosek o wszczęcie postępowania, by doprowadzić do ograniczenia emisji metanu przez kopalnię Mysłowice-Wesoła.
Przeciwstawialiśmy się psuciu procesu legislacyjnego
Aktywnie uczestniczyliśmy w procesach legislacyjnych, mimo ignorowania głosu społeczeństwa przez rządzących. W tym roku zgłaszaliśmy sprzeciw wobec nowelizacji prawa geologicznego i górniczego, szkodliwych zmian wprowadzanych przez tzw. specustawą odrzańską oraz nowelizacji ustawy ocenowej, która zyskała niesławny przydomek lex knebel.
Wspólnym mianownikiem tych nowelizacji, przyjętych przez Sejm minionej kadencji, jest obniżenie standardów tworzenia prawa. Ustawy przygotowano bez należytej oceny ich skutków, zawarto w nich rozwiązania sprzeczne niekiedy z prawem unijnym i międzynarodowym, a z procesu legislacyjnego wycięto głos społeczeństwa. Dlatego zaapelowaliśmy do nowego rządu m.in. o wycofanie tych szkodliwych przepisów oraz o gruntowną naprawę reguł procesu legislacyjnego.
Świętowaliśmy sukcesy prawniczek Frank Bold
Jesień przyniosła dwa prestiżowe wyróżnienia dla naszych prawniczek. Radczyni prawna Agnieszka Stupkiewicz została w październiku doceniona przez kapitułę rankingu prawniczek Forbes Women Polska za działanie na rzecz społeczeństwa obywatelskiego. Aplikantka radcowska Maria Włoskowicz otrzymała nagrodę specjalną w konkursie„Rising Star Prawnik – Lider jutra 2023” organizowanym przez Wolters Kluwer Polska.
Dzieliliśmy się wiedzą prawniczą
Spod naszych piór (będąc dosłownymi: klawiatur) wychodzą co roku niezliczone ilości stron opinii, analiz prawnych, komentarzy oraz pism administracyjnych i procesowych, ale chętnie dzielimy się także naszą wiedzą prawniczą, tworząc samodzielnie lub we współpracy z innymi organizacjami publikacje na ważne tematy. W tym roku opublikowaliśmy m.in. poradnik „Prawne aspekty tworzenia społeczności energetycznych” oraz „Białą księgę polskich rzek”, o których napisaliśmy wyżej.
Przeprowadziliśmy także 24 szkolenia na kilka tematów: prawnych aspektów ochrony powietrza, zasad tworzenia i działalności społeczności energetycznych oraz zrównoważonego rozwoju i taksonomii. W ich trakcie przeszkoliliśmy prawie 2000 osób, głównie urzędniczek i urzędników zajmujących się ochrona środowiska w samorządach.
Z naszego prawniczego know-how skorzystało w 2023 roku 13 współpracujących z nami organizacji społecznych.
Stworzyliśmy nową frankbold.pl
Dzięki wsparciu z programu Aktywni Obywatele uruchomiliśmy nową wersję naszej strony internetowej. Prześledziliśmy ponad 10-letnią historię Frank Bold w Polsce i zebraliśmy nasz merytoryczny dorobek w jednym miejscu, tworząc jednocześnie aktualną i praktyczną przestrzeń w sieci dotyczącą naszej działalności na rzecz ludzi i środowiska.
Co planujemy w 2024 roku?
W grudniu przekazaliśmy nowemu rządowi listę ośmiu postulatów dotyczących polityki klimatyczno-środowiskowej Polski. Zaapelowaliśmy w ten sposób do premiera Tuska i ministry środowiska Hennig-Kloski o takie zmiany w prawie, które będą służyć ludziom i przyrodzie. Zaproponowaliśmy także konkretne rozwiązania prawne i zaoferowaliśmy rządowi eksperckie wsparcie strony społecznej w procesie legislacyjnym.
Postulujemy, aby rząd w rozpoczynającej się kadencji zajął się w szczególności: przyspieszeniem transformacji energetycznej Polski, nieuzasadnionymi przywilejami branży górniczej, zapewnieniem Polkom i Polakom prawa do czystego powietrza, przeprowadzeniem reformy zarządzania lasami i reformy zarządzania wodami, wzmocnieniem inspekcji ochrony środowiska, poprawą systemu ocen oddziaływania na środowisko oraz naprawą procesu legislacyjnego.
We Frank Bold będziemy się tymi kwestiami dalej zajmować, stając po stronie ludzi i środowiska.
